خودانتقادی از منظر قرآن و حدیث

نوشتار پیش رو پژوهشی دربار? خودانتقادی از منظر قرآن و حدیث است. خودانتقادی واکنشی مسئولانه و هوشمندانه به پندارها، گرایش ها و رفتارهای خویش است که در قالب فرایندی مشخص و با هدف اصلاح خویشتن و پاکسازی نفس از پلشتی های گناهان و کنترل خود صورت می گیرد. همان گونه که هیچ فرایندی بدون زمینه، به منص? ظهور نمی رسد، خودانتقادی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و زمینه هایی چون: خودشناسی، مراقب? نفس، محاسب? نفس، فروتنی و نداشتن خودبرتربینی، ایمن نبودن از مکر الهی و توجه به فقر خویش در برابر خداوند، در ایجاد و استمرار چنین رفتاری، نقش بسزایی ایفا می کنند. هم چنین عواملی در شکل گیری و قوت گرفتن این فرایند موثر هستند که از آن جمله می توان به: ایمان، تقوا، میل انسان به رستگاری، دشمن دانستن نفس و بیم و امید به حسابرسی روز قیامت اشاره کرد. بی شک، خودانتقادی، وفادار به روش است و متشکل از محاسب? اعمال، معاتبه و ادب کردن نفس می باشد. حق الله، حق الناس، حق النفس، حق جسم و رفتارها و پندارها، وابسته های خودانتقادی را تشکیل می دهند؛ اگر خودانتقادی، به درستی صورت گیرد، پیامدهای مثبتی در پی دارد که از آن جمله می توان به: آگاهی از کاستی ها و عیوب خویش، پرهیز از عیب جویی دیگران، مبارزه با هوای نفس، اصلاح خویشتن، حسابرسی آسان در قیامت، دستیابی به رستگاری پایدار و همیشگی و نزدیکی به خداوند اشاره کرد. از همین رو این پژوهش خود را موظف می داند تا با تبیین فرایند خودانتقادی، گامی هرچند اندک در مسیر راهنمایی راهیان کوی دوست بردارد. نخست به معناشناسی واژگان مرتبط با پژوهش پرداخته شده و سپس به زمینه ها و عوامل خودانتقادی اشاره شده است. فصل سوم از این پایان نامهروش های خودانتقادی را تبیین کرده است. در فصل چهارم، وابسته های خودانتقادی بحث شده و در نهایت فصل پنجم، عهده دار بحث از بعضی پیامدهای خودانتقادی است. شایان ذکر است که سعی شده تا از آیات و روایات و منابع تفسیری و اخلاقی برای تبیین مباحث کمک گرفته شود.